Od systemu 2.0 do systemu 3.0 System 2 byî ogromnym skokiem jakoôciowym w porównaniu ze starym 1.3. Nawet 1.3 miaî moûliwoôci daleko wykraczajâce poza moûliwoôci konkurencyjnych komputerów, niestety miaî równieû wady, które przeszkadzaîy w niektórych pracach. Szkoda, ûe wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy z moûliwoôci tkwiâcych w ich Amigach, nie zna nowszych systemów operacyjnych. Bardzo czësto narzekajâ na swoje maszynki, nawet nie próbujâc ich rozszerzyê, czy przynajmniej uaktualniê do obowiâzujâcych standardów. W chwili obecnej system 2 staî sië standardem, praca na 1.3 czy zwyczajne uûytkowanie jest raczej ômieszne. Prawdopodobnie w najbliûszym czasie poprzeczka bëdzie podniesiona znacznie wyûej, wymagany bëdzie system 3.0. Tymczasem wiëkszoôê uûytkowników w ogóle nie odróûnia tych systemów, nie potrafi korzystaê z ich zalet. System 2 ma trzy róûne odmiany, posiajâce trochë innâ numeracjë: 2.0 - pierwsze wejôcie systemu 2.0 na Amigë 3000, jâdro systemu w postaci 0,5MB byîo rozprowadzane na dyskietce, îadowany do pamiëci najstarszych modeli A3000. 2.04 - prawdziwe wejôcie obecnego systemu 2. Pojawiî sië w postaci ukîadów montowanych do komputerów - ROMów dla A3000, A2000 i A500+. 2.1 - system 2.0 dla Amig 600, uzupeîniony o dodatkowe biblioteki na dyskach instalacyjnych, dodatkowo obsîuga stacji dysków HD oraz kart PCMCIA. System 2.1 pojawiî sië tuû przed premierâ "trójki", stâd zostaî rozszerzony o niektóre z nowych bibliotek. Przeniesienie ich na komputerek z systemem 2.0 jest moûliwe, niektóre dziaîajâ nawet z zakurzonym 1.3! Z kaûdym systemem wprowadzano jednak zmiany w samym ROMie, stâd korzystanie z nowych moûliwoôci jest czësto niemoûliwe. System 3.0 po raz pierwszy wszedî na Amigë 4000 i po raz pierwszy obsîuûyî wprowadzone koôci AGA. Kolejne wydanie systemu wprowadzono na A1200, od teraz mniejsze zmiany w systemie wprowadzano w miarë produkcji. W chwili obecnej wchodzi na rynek system 3.1. Co widzi uûytkownik? Pierwszâ zmianâ jest 6 dysków zamiast 3 wystëpujâcych na "dwójce". Komputery wyposaûone firmowo w system 3 (A1200, A4000) majâ wbudowany kontroler twardego dysku, stâd jednym z dysków jest instalator systemu operacyjnego (niestety nie na wszystkich). Na tym samym dysku znajdujâ sië programy pomocnicze, wszystkie sâ poprawione i majâ lepszy wyglâd niû ich stare wersje z dwójki. Jest wreszcie program "Install" pozwalajâcy na wygodnâ zmianë systemu np. z poprzedniego 2.0 na 3.0. Ma on status FreeWare, stâd wiëkszoôê nowych uûytków i gierek jest instalowanych wîaônie z jego uûyciem. Dysk Fonts nie zostaî w ogóle zmieniony od wersji 2.0, posiada te same czcionki graficzne. Znacznym modyfikacjom ulegîy same dyski Workbench i Extras, wszystkie programy zostaîy zupeînie zmienione ze wzglëdu na lokalizacjë wprowadzonâ w systemie 3.0 (czëôciowo w 2.1). Programy OS 3.0 mogâ korzystaê z komunikatów zapisanych w osobnych plikach, zmiana systemowego jëzyka wprowadza automatycznâ zmianë we wszystkich programach (oczywiôcie korzystajâcych z lokalizacji), o tym jednak trochë póúniej. Innâ nowinkâ jest dodanie nowych programów z rodziny Preferences i przepisanie starych. Program WBPattern pozwala na umieszczenie dowolnego obrazka bâdú wzorku na ekranie i oknach Workbencha, sterowanie drukarkâ jest znacznie îatwiejsze. Sound pozwala na wybranie dowolnego dúwiëku uruchamianego w chwili bîëdu systemu - zamiast lub jako dodatek do "genialnego" bîysku ze starszych systemów. Programy Overscan, ScreenMode, Palette i Pointer potrafiâ korzystaê z nowych moûliwoôci ukîadów AGA. Wybór kolorków jest znacznie przyjemniejszy, gdyû moûemy korzystaê z koîa barwnego. Ostatnie dwa programiki: Locale i Font pozwalajâ na zmianë czcionek stosowanych przez nasz system oraz to co tygrysy lubiâ najbardziej - zmianë jëzyka systemowego, np. na fiïski (o polskim oczywiôcie "zapomnianio"). Do Workbencha dodano program bëdâcy podporâ systemu - Multiview. Korzystajâc z nowych bibliotek jest on w stanie rozpoznaê dane dowolnego typu, jeôli póúniej uzupeînimy jego funkcje, moûe czytaê standardy nawet zupeînie róûne od IFF np. IBM PC GIFy czy WAVy. Program potrafi równieû rozpoznaê nowy format dokumentów - AmigaGuide. Wprawdzie zostaî on stworzony w czasach systemu 2, jednak dopiero teraz doczekaî sië umieszczenia na dyskach systemowych. Nowy format pozwala na tworzenie tekstów îâczonych (hypertekst), îâczenie tekstów i grafiki, a nawet uruchamianie odpowiednich skryptów w AREXXie w zaleûnoôci od dziaîaï uûytkownika. Prawie wszystkie nowe programy - nawet gry wyposaûone sâ w dokumentacjë wîaônie formatu AmigaGuide. Inne zmiany w systemie to poprawienie mechanizmów DOSowskich, wprowadzenie plików definiujâcych urzâdzenia systemowe - nie trzeba mieê dîugiej MonutListy i uûywania rozkazu Mount z poziomu DOSa. Przykîadem nowych urzâdzeï korzystajâcych z tych nowinek sâ "stacje", czy urzâdzenia PC0: - PC3:, czyli nakîadane na DF0: programiki automatycznie obsîugujâce dyski formatu MS-DOS. Wystarczy wîoûyê dysk z IBM PC, a kaûdy program bëdzie mógî z niego korzystaê z jak normalnej dyskietki amigowskiej - oczywiôcie bez blokowania normalnego systemu zapisu. Wreszcie do ROMu wprowadzono nowy system zapisu - Directory Cache pozwalajâcy na szybszy odczyt katalogu dyskietki i szybsze odczyty danych. Amiga z 3.0 automatycznie rozpoznaje dyskietki poczwórnej gëstoôci, o ile ma odpowiedniâ stacjë dysków. Wady Oczywiôcie szacowne Commodore spaskudziîo kilka drobiazgów. Po pierwsze usuniëto program Say, bibliotekë Translator i Narrator.device. Nasza Amiga zaniemówiîa, gdyû postanowiono wyrzuciê z systemu operacyjnego wszystko zwiâzane z syntezâ mowy. Szkoda, przy drobnych ulepszeniach w syntezatorze i wbudowaniu go w programy systemowe (duûa czëôê programów komercyjnych i Public Domain i tak z niego korzysta) moûna znacznie uatrakcyjniê lub wrëcz zmieniê oblicze systemu Amiga. Innym drobiazgiem jest para programów: IconEdit i Palette, które nie majâ moûliwoôci korzystania i zmiany wiëkszej iloôci kolorów. Moûemy mieê 256 kolorów na ekranie, jednak korzystajâc z Palette ustawimy tylko pierwsze 8. Trochë to bez sensu, jednak jest o czëôciowo usprawiedliwione nowym systemem dobierania kolorów. Bardzo niemiîym "akcentem" systemu 3 jest brak polskiej lokalizacji. Majâ takâ (bez urazy) jacyô Finowie czy inne Espaniole, tymczasem Polacy nawet z wîasnej inicjatywy stworzyli juû kilka lokalizacji. Commodore "testuje" swojâ, jak oficjalna wieôê niesie. System 3.0 poprawiî wszystkie bîëdy swoich poprzedników, lecz z pewnoôciâ wniósî swoje. na mojej Amisi wyszîo ich juû caîkiem sporo, poczâwszy od Setpatha na Overscanie czy Pointerze skoïczywszy, nie mówiâc nic o ROMie. Miejmy nadziejë, ûe zostanâ one poprawione w krótkim czasie. Szkoda, ûe jak zwykle spartaczono robotë - wszystko zrobione genialnie i idealnie (w ogólne trudno porównywaê do systemu klasy 3.0 coô takiego jak Windows, chociaûby pod wzglëdem prëdkoôci, elastycznoôci, îatwoôci uûycia...), ale jak zwykle jest ale... Co widzi programista? Podstawowym zaîoûeniem systemu 3.0 jest przystosowanie do koôci AGA. Potrafi on obsîugiwaê wszystkie nowe tryby graficzne, zarówno przy pomocy starych funkcji otwierania okien i viewportów, jak i nowszych funkcji korzystajâcych z tagów. Nowe tryby graficzne posiadajâ wîasne identyfikatory (32-bitowe cyferki), stâd nawet niektóre starsze programy nie przystosowane do nowych trybów graficznych, a pozwalajâce na podanie identyfikatora (przewaûnie jako argumenty Cli lub ToolType) mogâ w nich pracowaê. Oprócz trybów graficznych powstaîych z "mieszania" bitów w identyfikatorze, moûna odpowiedni tryb graficzny wybraê z okna dialogowego pod warunkiem, ûe wczeôniej uruchomimy "minidrivery" nowych monitorów. Dodam, ûe w trybach AGA rozdzielczoôê jest zupeînie niezaleûna od iloôci kolorów i odwrotnie. Jak wyglâda paleta kolorów w nowym systemie operacyjnym? Oczywiôcie poprawnie dziaîajâ wszystkie dotychczasowe funkcje wyboru danej barwy - przyporzâdkowanie skîadowych RGB dla identyfikatora koloru. Wszystkie poprawnie napisane programy nie majâ wiëc problemów z nowymi sposobami wyôwietlania. Ukîady AGA majâ paletë 24 bitowâ, stâd kaûda skîadowa kolorów wymaga opisania oômioma bitami - konieczne sâ nowe funkcje. Tutaj Commodore nie oszczëdzaîo, gdyû LoadRGB32 pozwala na okreôlenie kaûdej ze skîadowych peînymi 32 bitami. Juû teraz system operacyjny potrafi wspóîpracowaê z kartami graficznymi nawet 96 bitowymi (Mac - jabîuszka robaki zjedzâ ze wstydu!): 4294967296 * 4294967296 * 4294967296 kolorów! Jednâ z waûniejszych cech nowego systemu jest inteligentne dobieranie kolorów, programy mogâ poprosiê o dobranie koloru lub nawet caîej palety zamiast modyfikowania ustalonych kolorów. W ten sposób na jednym ekranie mogâ jednoczeônie pracowaê programy wymagajâce zupeînie innych palet, pozwalajâc na peîne wykorzystywanie ekranów publicznych. Oczywiôcie istnieje caîy szereg funkcji pozwalajâcych na inteligentnâ gospodarkë kolorami, ich przydzielanie i porównywanie. Jednym z programów, który efektownie pokazuje moûliwoôci w dobieraniu palety barw jest WBPattern, pozwala na stworzenie dowolnego podkîadu do okienek i ekranu Workbencha. Stâd wîaônie Palette nie pozwala na bezpoôredniâ definicjë innych kolorów niû pierwsze osiem, tymczasem moûna byîo przynajmniej daê moûliwoôê wyboru automatycznie przydzielanych i definiowanych barw. Ukîady AGA razem z systemem 3.0 pozwalajâ na obsîugë specjalnych trybów graficznych, tworzonych jak twierdza niektórzy autorzy "programowo" i pozwalajâcych na usuniëcie zmory amigowców - drgania ekranu, oczywiôcie gdy dysponujemy monitorem Multisync lub przynajmniej SVGA. Sam sposób wyôwietlania jest tak naprawdë po prostu nowâ moûliwoôciâ ukîadów graficznych, jedynie sposób poîâczenia z systemem operacyjnym jest programowy, szczególnie ûe informacje o tych trybach nie sâ zapisane w ROMie. Stâd niektórzy narzekajâ na rzekome wady nowych trybów w porównaniu ze sprzëtowym ukîadem eliminujâcym drgania zwykîych trybów. Problemem nie jest sposób wyôwietlania ani ich poîâczenie z systemem operacyjnym, lecz dziaîanie obecnych programów, które wprost proszâ np. o wysokâ rozdzielczoôê z przeplataniem - tymczasem jest to inny identyfikator niû ten naleûâcy do trybu np. DblPAL czy Productivity. Jeszcze gorszâ sytuacjë sprawiajâ gry i niektóre starsze lub bezczelniejsze programy, które wprost modyfikujâ rejestry odpowiedzialne za tryb graficzny. Nowe tryby nie sâ wiëc w ûaden sposób programowe ani "úle wprowadzone", nie sâ równieû "taïsza i gorszâ alternatywâ". Problem zawarty jest w samych programach, wiëkszoôê powaûniejszych narzëdzi jest juû przekonstruowanych tak, ûe samemu moûna wybraê interesujâcâ nas rozdzielczoôê lub skopiowaê wartoôci Workbencha. Sprawa jest czëôciowo rozwiâzana przez programy IContol i Degrader, sam równieû napisaîem drobny programik bezczelnie zmieniajâcy sposób wyôwietlania przez grzebanie po rejestrach. W systemie 3 usprawniono sterownik monitora A2024, pozwalajâcego na tworzenie niedrgajâcych ekranów bardzo wysokiej rozdzielczoôci np. 1014*1200, jednak tylko w 4 kolorach. W systemach 1.4 - 2.1 nie moûna byîo tworzyê ekranów wiëkszych niû widzialnych na fizycznym ekranie monitora, nie byîy one przesuwane (AutoScroll) na tym monitorze. W systemie 3.0 usniëto to ograniczenie, wprowadzajâc szereg usprawnieï dla tego monitora, np. specjalnie konstruowane menu. System 3 pozwala na korzystanie ze sprite'ów AGA, jednak tylko przez funkcje odczytujâce tagi. Biblioteka BOOPSI pozwalajâca na tworzenie klas obiektowych posiada klasë PointerClass, która sîuûy do zmiany i korzystania z "duszków", równieû dîugo oczekiwanego duszka - zegarka, wskazujâcego na zajëtoôê systemu. Teraz moûemy go zmieniaê standardowym programem Pointer z szuflady Preferences. Wreszcie ostatnia zmiana w duszkach - zegareczek jest obsîugiwany inteligentnie, nie mrugajâc w niektórych programach bez przerwy przeîâczajâcych wskaúnik myszki. Innâ ciekawâ cecha 3 sâ zupeînie nowe moûliwoôci ekranów i okienek. Wprowadzono funkcjë nie wystëpujâce w ûadnym innym systemie operacyjnym (one nie tylko nie majâ funkcji ale nawet moûliwoôci, dotyczy to np. lufcików dla IBM) pozwalajâce na tzw. podwójne buforowanie. Podczas niektórych specyficznych operacji na ekranie, gotowa animacja mruga - zmiany ekranu sâ niezsynchronizowane z jego wyôwietlaniem. Aby sië pozbyê tego uciâûliwego "efektu", naleûy stworzyê dwa naprzemiennie wyôwietlane obrazki - program modyfikuje ten niewidoczny, zamieniajâc je odpowiednio czësto mamy wraûenie nie tylko pîynnej animacji, ale równieû braku mrugania (zobacz Pinball na wolniejszych IBM PC a bëdziesz wiedziaî jak nie naleûy tworzyê podwójnych buforów). Wprawdzie 2.0 pozwalaî na tworzenie takich efektów korzystajâc ze sztuczek Coppera, jednak nie byîo to ani proste, ani przyjemne i doprowadzaîo to do konfliktów z operacjami Intuition. Teraz podwójne buforowanie to fraszka, a na takich ekranach moûemy bez problemu tworzyê systemowe okienka, gadûety i menu. Zauwaûono równieû innâ potrzebë - wprowadzenie ekranów poîâczonych ze sobâ przesuwanych synchronicznie tak jak wczeôniej robiîy to niektóre programy graficzne. Tak poîâczone ekrany (moûe ich byê dowolna iloôê) mogâ byê îâczone w róûnych stopniach waûnoôci, w modelach od równorzëdnego - gdy wszystkie sâ wzajemnie sprzëûone, do hierarchicznego - gdy w poîâczeniu wystëpuje ekran nadrzëdny i podrzëdny. Oprócz przesuwania taka grupa ekranów jednoczeônie przesuwa sië "w tyî" i "w przód" jak pojedynczy ekran. Podobnym poîâczeniem jest moûliwoôê przekazywania lub uûywania tego samego menu przez róûne okna i ekrany. W ten sposób programista wiëkszych aplikacji ma bardzo uîatwione zadanie. Ostatnim mechanizmem w systemie 3.0 jest blokowanie przesuwania ekranu i moûliwoôê wîâczenia jego wyîâcznoôci. W ten sposób twórcy gier nie muszâ stosowaê tricków ani niszczyê inne ekrany, gdyû mogâ po prostu uaktywniê obie opcje, ich ekran bëdzie traktowany jako jedyny w systemie - nie moûna go przesunâê ani czëôciowo zaôîoniê/odsîoniê przez ûaden inny. Co z gadûetami, oknami i menu? Przede wszystkim system rysuje je z uûyciem wiëkszej iloôci kolorów i potrafi dobraê rozmiary w zaleûnoôci od rozdzielczoôci ekranu. Bëdzie to szczególnie usprawnione w peînym systemie 3.1. Literki i znaczki z menu sâ skalowalne, potrafiâ dostosowaê sië do wybranej czcionki. Do rodziny gadûetów BOOPSI doszîo koîo barwne (paleta), specjalny rodzaj suwaka "barwnego" oraz zestaw przycisków sterowania - podobnych jak w magnetofonie. Wiëkszoôê gadûetów jest w peîni skalowalna, dotyczy to takûe checkbox'ów. Okienka (równieû konsola, tylko kto z tego korzysta?) potrafiâ rozpoznawaê znacznie wiëcej komunikatów, jedne z ciekawszych to znacznie dokîadniejsza wiadomoôê o uszkodzeniu rysunku i coô co wykorzystuje np. TypeSmith czy SAS C++, moûliwoôê otrzymania wiadomoôci o ûâdaniu opisu danego gadûetu. Wystarczy najechaê myszkâ na interesujâcy nas fragment ekranu i wcisnâê HELP... Oczywiôcie jest jeszcze wiele interesujâcych moûliwoôci nowych bibliotek Intuition i Graphics, jednak zmiany w innych bibliotekach sâ równie waûne. Na poczâtku Exec i Dos. W nich dokonano bardzo niewiele przeróbek, wiëkszoôê prac polegaîa raczej na usuniëciu bîëdów i rozszerzeniu dotychczasowych mechanizmów. Wprawdzie nie wprowadzono pamiëci wirtualnej, jednak zrobiono maîy krok w jej kierunku - Low Memory Handler. W chwili przepeînienia caîej pamiëci i problemów z otrzymaniem nowych miejsc Exec wysyîa do wszystkich (odpowiednio zbudowanych) programów komunikat z proôbâ o zwolnienie niepotrzebnych danych. Teraz bufor programu przyspieszajâcego operacje dyskowe, jak i np. lista fontów trzymana przez system zostanâ zwolnione w celu udostëpnienia pamiëci dla systemu. Do systemu doszîy zupeînie nowe metody przypisywania pamiëci, dajâ one nadziejë na stworzenie pamiëci wirtualnej w najbliûszym czasie. Usprawniono znacznie debugger systemowy, dawny WACK zostaî wymieniony na nowego SADa; ang. Simple Amiga Debugger Kernel. Jest on wywoîany poprzez uûycie funkcji Debug, wybranie jej z ukrytego menu DEBUG lub co jest nowoôciâ - zgîoszenie przerwania niemaskowalnego. Wystarczy podîâczyê terminal lub drugi komputer i w dowolnym momencie wysterowaê linie IPL0 - IPL2, komputer (i wszystkie programy w pamiëci) jest Twój! W bibliotece Dos dokonano jedynie zmian kosmetycznych. Wprowadzono nowe pakiety (asynchroniczne operacje DOS) oraz funkcje przydatne w obsîudze sieci. Na razie jeszcze nieômiaîe, lecz jeôli doczekamy sië systemu 4.0, to bëdzie miaî z pewnoôciâ wiele mechanizmów sieciowych juû w swoim jâdrze. Jeszcze tylko pamiëê wirtualna... Jednâ z waûniejszych cech systemu 3.0 jest znaczne usprawnienie bibliotek DataTypes i Locale, istniejâcych juû na 2.1. Mechanizmy te zostaîy upowszechnione wîaôciwie z chwilâ wejôcia nowego systemu, pozwalajâ na nowy sposób pisania programu. DataTypes jest bibliotekâ obiektowâ (juû drugâ w systemie, pierwsza to BOOPSI) pracujâcâ na zasadzie podobnej do C++. Jej wprowadzenie pozwala na uniezaleûnienie wielu programów do faktycznego formatu danych na dysku, wystarczy, ûe bëdâ poîâczone z DataTypes. System moûe byê uzupeîniany przez kolejne moduîy obsîugujâce nowe typy danych lub przeprowadzjâce konwersje (DEVS: datatypes i classes), wszystkie programy korzystajâce z DataTypes automatycznie wykorzystajâ nowe funkcje. Biblioteka Locale z jednej strony zapewnia technicznâ pomoc dla programistów czyli funkcje konwersji znaków, sortowania itp., z drugiej zarzâdzajâc procesem lokalizacji na poziomie wymiany komunikatów i ciâgów znaków umieszczanych np. w menu czy gadûetach. Kod znaków uûyty w tym celu to uûywany na duûych systemach Unicode, charakteryzujâcy sië 65535 znakami... Prawdopodobnie w krótkim czasie Amiga zrezygnuje z ANSI i ASCII na rzecz nowego standardu, nie bëdzie juû problemów z przydzieleniem znaków narodowych, symboli graficznych i innych ozdobników. Do systemu dodano sterownik tabliczki graficznej, pozwalajâcy na "odgórne" sterowanie produktami róûnych firm. Wprawdzie juû wczeôniej moûna byîo podîâczyê tabliczkë korzystajâc np. z biblioteki Commodities, jednak teraz mamy pewnoôê caîkowitej kompatybilnoôci wszystkich produktów i ich peîne wykorzystanie. Pozostaje czekaê na zalanie rynku przez tanie urzâdzenia tego typu. Duûym zmianom ulegîy biblioteki Bullet (czcionki skalowalne), Datatype (konwersja typów danych), Utility (funkcje pomocnicze) itd., jednak nie sâ to biblioteki powszechnie uûywane. Do systemu 3.1 dodano biblioteki LowLevel, CD.device. Na zakoïczenie drobna uwaga - system 3.0 nie wymaga obecnoôci ukîadów AGA, nie trzeba mieê nawet ECSu. Bardzo prosto moûna go zainstalowaê w prawie kaûdej Amidze, pewne trudnoôci mogâ wystâpiê jedynie w przypadku A1000. Zalecam jego kupno, szczególnie, gdy Twój Kickstart to 1.3 - obudú sië! Mam nadziejë, ûe artykuî zainteresowaî Was nowym system i zachëciî do jego dokîadniejszego poznania. Wkrótce powinna byê wydana ksiâûka Commodore'a dotyczâca wîaônie systemu 3.1.